زورخانه به عنوان نهادي مردمي که در طول تاريخ تکوين يافته، محلي است که در آن به فعاليت بدني پرداخته مي شود. نام زورخانه بسيار جديد است و چنين اصطلاحي در هر هيچ يک از کتابهاي معتبر ديده نشده است و بيش از سيصد سال نمي توان تاريخي براي آن قائل شد. پيدايش نام زورخانه عموماً از دوران مغول است و در عصر صفويه به اوج خود مي رسد. زورخانه به عنوان نهادي مردمي و با خاستگاهي سياسي و با رويکردي ملي و مذهبي پس از حمله مغول ظهور، نشو و نما مي کند. ورزش هاي رزمي ميل زدن(نماد حمل گرز)، کباده کشيدن (نماد کمان کشيدن)، ضرب زدن(نماد طبالي ميدان جنگ) را شامل مي شود. مورخان و محققان تاريخي در خصوص زورخانه دو ديدگاه کاملا متفاوت دارند:
ديدگاه اول: زورخانه را جديد مي دانند و تاريخ آن را بيش از ۳۰۰ سال در نظر نمي گيرند.
ديدگاه دوم: براي زورخانه قدمتي به بلنداي تاريخ مدون و حتي قبل از تدوين قائل است و تولد آن را همزمان با تولد آيين مهر و مهرپرستي و تاسيس معبد مهري مي داند و دلايل متعددي براي آن بيان مي دارد که عبارتند از: ممنوعيت ورود زنان و کودکان به زورخانه و سازمان مهري، اخلاق پدرسالارانه زورخانه و سازمان هاي اسرار آميز در آيين مهر، وجود سلسله مراتب در هر دو نهاد و رعايت پاکيزگي در ساحت زورخانه که اين امر نيز در نهادهاي مقدس روزگار کهن رعايت مي شده و به همين دليل معابد مهري در جايي که آب کافي وجود داشته بناي مي شده اند. بعد از ورود اسلام به ايران زورخانه نيز مانند ديگر بخش هاي اجتماع تحت تاثير اسلام قرار مي گيرد و معماري زورخانه به شکل زير در مي آيد. ورود به زورخانه از دری کوتاه ( حدود ۵/۱ متر) که با چند پله از کف کوچه به پایین کنار گود، صورت می گیرد. گود زورخانه به یاد قبر شش گوشه حضرت سید الشهدا یا به افتخار امام هشتم، شش ضلعی و هشت ضلعی درست می شده و عنوان مذهبی داشته است و ۲۰ نفر می توانستند در آن ورزش کنند. پیرامون آن معمولا چهار ایوانچه، مانند حمام های قدیم قرار دارد. سقف زورخانه مدور و بلندای آن به ۱۰ متر هم می رسیده است. سراسر فضای داخلی و معماری زورخانه مملو از نمادهای مستقیم و غیر مستقیم با هدف مشخص تعزیت امام حسین (ع) و مدح حضرت علی (ع) است. نمای بیرونی و درونی زورخانه به ویژه در گذشته به تکیه ها و خانقاه ها شباهت دارد. گنبد در زورخانه ها و اماکن متبرکه و بقعه ها، گذشته از جنبه معماری دارای ارزش معنوی نیز بوده است که هنوز هم متداول است. معماری زورخانه از دسته آثار معماری ایرانی قلمداد می شود که همواره از صفت ( مردم واری) برخوردار بوده است. این موضوع گواه این اصل در معماری زورخانه است که ابعاد، تناسبات و آنچه در این شاخص گذاری تحت عنوان علایم بصری بدان تعبیر شده، نسبت مستقیم با ابعاد انسانی دارد.