لجبازی دوران کودکی با اختلالات شخصیتی، مشکلات تحصیلی، اجتماعی در سنین بالاتر مرتبط است و این کودکان از سوی همسالان خود طرد شده و از نظر تحصیلی عملکرد ضعیفی داشته و در معرض خطر بزهکاری در دوره نوجوانی و اخراج از مدرسه قرار دارند. لذا شناسایی عوامل لجبازی کودکان و پیشگیری و درمان آنها امری لازم و حیاتی به نظر می رسد.
عوامل ایجاد لجبازی در کودکان:
۱- طبیعت کودک: کودک بین یک تا سه سالگی می خواهد خودش تصمیم بگیرد و دارای استقلال باشد. اگر والدین کودک افرادی کنترل کننده باشند و بخواهند بر رفتار کودک تسلط پیدا کنند، در این صورت کودک شروع به لجبازی می کند که ممکن است، لجبازی به یک عادت تبدیل شود.
۲- دخالت بیش از حد در کارهای کودک: امر و نهی بیش از حد به کودک مخصوصا" درسنی که برای کسب و استقلال تلاش می کند، حالات شدید تضاد را به وجود می آورد. بدین صورت که طفل مایل است مطابق خواست خود عمل کند و از طرف دیگر تحت فشار خواسته های والدین قرار می گیرد. نتیجه این امر اضطراب شدید و پافشاری بر روی خواست خود است ک منجر به تثبیت لجاجت در او می شود.
۳- تعارضات جدی زناشویی: این تعارضات در ایجاد لجبازی و نافرمانی تاثیر مهمی دارند.
۴- مقررات خشک، تنبیه کننده و متناقض: این موارد، عوامل خطرزای مهمی برای ایجاد و دوام لجبازی محسوب می شوند. ترکیب عوامل خصومت و محدودیت باعث ایجاد انزجار، لجاجت و نفرت می شود که بخشی از آن به صورت لجبازی بروز می کند. کودک سرزنده، و پرتحرکی را بخاطر بیاورید که می خواهد بدود، ورجه وورجه بکند، خیلی بداند، ولی او از بزرگترها تنها می شنود که ندو، داد نزن، دست نزن. در پاسخ این ممانعت های بی پایان، کودک شروع به لجبازی می کند.

۵- وادار کردن کودک به شتابزدگی در کارها: اگر والدین فرصت کافی برای انجام کارها را به کودک ندهند و کودک از نظر رشد و تکامل در مرحله ای باشد که نیازمند دقت و صرف وقت بیشتری است، این امر باعث عصبانیت کودک شده و منجر به لجبازی او می شود. مثلا" شما عجله دارید به کودکستان بروید تا در وقت صرفه جویی کنید. جوراب بچه را می پوشانید، شلوار به پایش می کنید که معمولا" خود او می پوشد. یک مرتبه بچه گریه می کند و لباس هایش را در می آورد و هنگامی آرام می گیرد که خودش لباس هایش را بپوشد. این میل کودک به دفاع از حق خود برای کسب استقلال است. باید سعی کرد، این حق ضایع نشود. اگر شما روز به روز میل به استقلال کودک را سرکوب کنید در این صورت او لجباز بار می آید.
۶- خستگی، گرسنگی و بیماری های جسمانی: خستگی بعد از فعالیت های روزانه، تاخیر در ساعت صرف غذا و وضع نامساعد جسمانی موجب لجبازی و بد اخلاقی کودک می شود.
۷- توجه مشروط کردن به کودکان: مثلا اگر این کار را بکنی پسر یا دختر خوبی هستی منجر به لج بازی کودکان می شود.
۸- انعطاف ناپذیری والدین در برابر خطاهای کودک: اگر والدین، کودک را زیاد سرزنش کنند، کودک خود را مستحق این همه سرزنش نمی بیند زیرا فکر می کند او هم انسان است و مثل افراد دیگر، او هم حق دارد، گاهی اشتباه کند.

۹- یکنواختی در برنامه زندگی: برنامه ثابت و یکنواخت باعث ناراحتی کودک می شود. یک برنامه متنوع و در عین حال منظم به ایجاد رابطه صمیمی کمک می کند.
۱۰- نازپرورده کردن و ننر کردن فوق العاده: اگر پدر و مادر در برابر گریه بچه مقاومت نکنند و همه خواسته های او را برآورده کنند. او عادت می کند که همه چیز همانطور انجام شود که او می خواهد و هیچ گونه اعتنائی به خواست های بزرگتر ها نمی کند. زیرا او یاد گرفته است که با گریه و داد و بیداد به مقاصد خود برسد.

درمان لجبازی کودکان:
۱- پذیرش خطاهای کودک: پذیرش یعنی رفتارش را به شخصیتش نسبت ندهیم و از آن جدا کنیم؛ در عین حال که او را مسئول رفتارش می دانیم، آن رفتار را عامل تخطئه او قرار ندهیم.
۲- مشخص کردن دقیق انتظاراتمان از کودک.
۳- به کار بردن کلمات و جملات مناسب در محاوره: مثلا" وقتی گفته می شود که عرضه نداشتی یک کاری را درست انجام دهی؟  آدمی که می خواهد این کار را بکند باید این طوری... عمل کند. همان اول به کودک گفته شود که عرضه نداری، حرف های دیگر را  نمی شنود و ادراکی صورت نمی گیرد.
۴- گذاشتن چند راه؛ برای انجام امور درخواستی
۵- حفظ ثبات هیجانی از طرف والدین: در شرایطی که بچه لج بازی می کند، در چهره والدین تغییراتی پدیدار می شود. در چنین شرایطی کودک به هدفش که به هم زدن آرامش و ثبات است، رسیده است و تقویت می شود. بنابر این ضروری است که والدین خود را از نظر هیجانی مهار کنند.

۶- شنونده خوبی باشید: برای بچه ها شنونده خوبی باشیم و فرصتی را برای حرف زدن به آنها بدهیم.
۷- کاهش سطح دخالت والدین در امور بچه ها
۸- آموزش مهارت حل مسئله
۹- شناسایی نکات استرس آور: نکات استرس آور زندگی کودک را شناسایی کرده و آنها را کاهش داده یا از بین ببرید.
۱۰- خانواده درمانی ساختاری: از دیدگاه خانواده درمانی ساختاری، یکی اعوامل مهم ایجاد مشکلات کودک علاوه بر تعارضات بین والدین و سایر اعضای خانواده، سرایت مشکلات زیر مجموعه خانواده به همدیگر، خصوصا فرزندان و ایجاد مثلث های مختلف در روابط اعضای خانواده، بالاخص والدین با کودک بیمار می باشد. مطالعات نشان داده است که خانواد درمانی ساختاری بر درمان لجبازی و نافرمانی کودکان موثر است.
۱۱- شیوه فرزند پروری: تحقیقات نشان داده است شیوه های سهل گیرانه و مستبدانه در فرزند پروری؛ در لجباز شدن کودکان تاثیر دارد و بهترین شیوه فرزند پروری شیوه مقتدرانه است. در این شیوه مسئولیت پذیری و الدین، صمیمیت، کنترل و محدودیت به میزان مناسب است. این والدین با درخواستهای معقول برای کودک محدودیت ایجاد می کنند و بر رفتار وی کنترل و نظارت دارند و در عین حال در رابطه خویش صمیمیت و محبت نشان می دهند. و کودکان خود را تشویق کرده و به مشارکت در تصمیم گیری های خانواده ترغیب می کنند.

منابع:

مقاله لجبازی کودکان، منتشر شده در پایگاه عملی www.ensani.ir

مقاله لجبازی کودکان و روش مقابله با آن، منتشر شده در پایگاه علمی www.ensani.ir

مقاله اثربخشی خانواده درمانی ساختاری در بهبود کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی - لجبازی، منتشر شده در پایگاه علمی www.ensani.ir

مقاله مقايسه شيوه هاي فرزندپروري مادران دانش آموزان پسر ۷ تا ۹ سال دوره ابتدايي با اختلال لجبازي- نافرماني و عادي در شهرستان ايلام منتشر شده در پایگاه علمی www.sid.ir