در طي ۶ ماهه اول زندگي رفتارهاي اجتماعي بسيار اندک است و ارتباط اکثريت نوزادان با بزرگسالان معمولاً يک طرفه است و تعامل اجتماعي بيش از چند ثانيه به طول نمي انجامد. روابط با همسالان از سه سالگي به بعد در زندگي کودک اهميت مي يابد. اگر چه اين روابط در خردسالان به دليل عدم رهايي از خودمحوري وعدم درک ديدگاه ديگري، خودمحورانه و يک جانبه است. با ورود کودک به مدرسه روابط با همسالان گسترش مي يابد؛ به طوري که رفتارهاي اجتماعي مانند شريک شدن و ساير اشکال نوعدوستي افزايش مي يابد. اگر چه تعامل بين همسالان در دوره کودکي مياني به تدريج وسيع تر مي شود، با توجه به سطح تحول شناختي کودک روابط هنوز از ثبات و استحکام لازم برخوردار نيست و تنها در اواخر دوره است که روابط با همسالان به شکل پايدارتر خود نزديک مي شود. با افزايش نياز نوجوانان به شناخته و پذيرفته شدن در نزد ديگري، گروه همسالان نيز به منزله عامل اساسي در فرايند اجتماعي شدن و با توجه به کاهش وابستگي نوجوانان به خانواده، دوستي در اين دوره با دوام تر، مستحکم تر و عميق تر مي شود. ارتباط دوستانه در زندگي نوجوانان، به ويژه دختران، در اوايل نوجواني نقش کليدي و مهمي را ايفا مي کند.
تحول مفهوم دوستي در پنج مرحله صورت مي گيرد:
- مرحله صفر يا همبازي فيزيکي زودگذر(۳-۷ سالگي): تضادها و کشمکش ها در اين دوره بر سر اسباب بازي ها، مکانها و فضاهاي بازي است و کمتر احساسات بين فردي را شامل مي شود. ملاک برقراري ارتباطات بين همسالان در ۵ تا ۷ سالگي سهيم شدن در اسباب بازي ها و خوراکي ها است. در ۶ و ۷ سالگي کودکان دوستان صميمي خود را کساني مي دانند که در فعاليت هاي بدني و فيزيکي و بازي ها با آنان مشارکت دارند.
- مرحله همياري يک طرفه،(۹-۱۱ سالگي): مرحله اول در تحول دوستي، مرحله همياري يک طرفه است. در اين مرحله کودک احساس مي کند به ديگران نياز دارد و به اين ترتيب اهداف و انتظارات متقابل در روابط مطرح مي شود. دانش آموزان پايه چهارم و پنجم دبستان بر فعاليت هاي مشترک و شباهت ها در دوستي تاکيد دارند و به همين دليل فعاليت هاي مشابه در اوقات فراغت را يکي از ملاک هاي دوستي مي دانند.
- مرحله صميميت و ارتباطات متقابل (۱۰-۱۲ سالگي): در اين مرحله تاکيد بر دوستي هاي دو نفري شدت مي يابد. در اين مرحله که با شروع دوره نوجواني همراه است، دوستي ها به صورت انحصاري رشد مي يابد.
- مرحله دوستي هاي وابسته خودکار (۱۲-۱۴ سالگي): در آخرين مرحله از تحول دوستي، دوستي ها وابسته خودکار شکل مي گيرد. به عبارت ديگر توانايي برقراري تعادل ميان استقلال و وابستگي عاطفي در نوجوانان بيشتر مي شود و نوجوان با ايجاد دوستي هاي نزديک براي دريافت حمايت عاطفي و به دست آوردن احساس خودشناسي از طريق همانند سازي تلاش مي کند. وي‍ژگي هاي مهم دوستي در اين مرحله را وفاداري، صداقت، تعهد، صميميت، علايق مشترک و تقابل است. درد دل کردن نيز با دوستي هاي اين مرحله همراه است.