جلسه پنجم شبکه درمورد پروتکل هاي مختلف در شبکه است. که در اين بخش تعريف و شرح آنها آمده است.
همانگونه که در مباحث قبلي بيان شد در لايه هاي OSI، کارهاي متفاوتي انجام مي پذيرد تا يک Packet اطلاعاتي از يک کامپيوتر به کامپيوتر ديگر منتقل شود. اين لايه ها با توجه به يک سري وجوه تشابه خاص به سه ناحيه تقسيم مي شوند.
Application Level:‎ که شامل سه لايه بالايي از لايه هاي OSI مي باشد.
Transport Level:‎ که شامل صرفا Transport مي باشد.
Network Level:‎ که شامل سه لايه پاييني از لايه هاي OSI  است.
تعريف پروتکل:
پروتکل به مجموعه اي از قوانين و توابع مربوط به آن گفته مي شود که براي انجام يک کار خاص طراحي شده است.  بهره برداري از امكانات سـخت افـزاري و برقـراري ارتبـاط بـين اجزاي مختلف شبکه نياز به يك مجموعه از قوانين و دسـتورالعملهاي مشترك دارد که به آن قوانين اصطلاحاً پروتكل مي گوييم.  واژة "پروتكــل نرم افزاري" ، يك واژة عام در عرصة IT بشمار مي رود (مثلا سيـستم عامـل نـرم افزاريـست شـامل پروتكـل هـاي بـسيار متنـوع بـراي برنامه ريزي ، بهره برداري و مديريت منابع مختلف يك کامپيوتر) با اينحال نظر به اهميت واژة "پروتكل" در شبكه هاي کامپيوتري بطور خاص آن را مورد بحث قرار می دهيم.
٣ مورد از پروتكلهاي معروف در شبكه ها (مخصوصاً شبكه هـاي متـشكل از کامپيوترهاي شخصي) عبارتند از:
الف NetBEUI -   
ب- IPX/SPX        
ج- TCP/IP      
NetBEUI =NetBIOS Enhanced User Interface: اين پروتكل که نسخة اولية آن به NetBIOS معروف بود بـه وسـيله ی تيمي براي شرکت IBM طراحي و پياده سازي شد و هدف از آن برقراري ارتباط مابين سيستم هاي مختلف در يك شبكة کوچك بود. در شبكه هـاي بزرگ نكات و مسائلي مطرح مي شود از قبيل امنيت، چگونگي تبـادل ترافيك در حجـم زيـاد، مـسيريابي، و . . . کـه ايـن مـسائل در شبكه هاي کوچك اکثراً وجود نداشته يـا کمرنـگ اسـت و چـون NetBIOS براي شبكه هاي کوچك طراحي شده بود لذا اينگونه نكـات نيـز درآن ديده نشد يا بصورت جدي به آن پرداخته نشد. امروزه اين پروتكل تقريباً منسوخ شده اسـت و درميـان محـصولات مايكروسافت نيز از XP به بعد بطور مـستقيم در ليـست پروتكلـها ديده نمي شود.
IPX/SPX = Internetworking Packet Exchange ‎/ Sequential Packet Exchange:
پروتكل SPX/IPX به وسيله ی شرکت Xerox طراحي شد و بعداً به وسيله ی شرکت Novell تكميل و مورد استفادة عملي قـرار گرفـت لـذا اکثـراً به محض آنكه نام پروتكل را مي شنوند به ياد Novell مي افتند. البتـه در سيستمهاي Novell نسخه هاي ۰.۴ و عمدتاً ۰.۵ به بعـد، از IP/TCP نيـز مي توان استفاده کرد. پروتكل SPX/IPX هيچيك از نقاط ضعف NetBIOS را نداشته و بسيار پروتكل قدرتمندي است اما قابليت IP/TCP باعث شـده است که از SPX/IPX کمتر استفاده شود.
TCP/IP = Transmission Control Protocol ‎/ Internet Protocol: يکي از کاربردي ترين پروتکل ها داراي حجم زياد از نظر نرم افزاري و استفاده از توانايي هاي سخت افزاري سيستم در حد متوسط مي باشد که پايه و اساس ارتباطات در اينترنت است. پروتكل IP/TCP  در ابتـدا بـه وسـيله ی وزارت دفـاع آمريكـا و در سيستم عامل UNIX ايجاد شد. امروزه اين پروتكل تقريباً کلية رقبـا را کنار زده و در اکثر شبكه ها اعم از کوچك و بزرگ و به وسيله ی کلية سيستم عامل ها پشتيباني مي شود.
مهمترين خصوصيات اين پروتكل بطور خلاصه عبارتند از:
- اولين ويژگي در( IP/TCP) همانند SPX/IPX آن است که مي توانـد در هـر ابعادي از شبكه استفاده شود؛ اعم از شبكه هاي کوچك يا بـزرگ، ترافيك کم يا ترافيك زياد و بـالاخره اعـم از اينكـه بـه اينترنت متصل باشد يا خير
- چون IP/TCP در کلية سيستم عامل هاي مـدرن امـروزي پـشتيباني مي شود لذا زبان مشترك براي ارتباط بين آنها بشمار مي رود
 - در IP/TCP الگوريتم هاي متنوع مسيريابي (Routing )براي انتخاب مسير بهينه از ميان روترها تعبيه شده و بدين سبب يكي از مهمتريـن پروتكلها بـراي اسـتفاده در شـبكه هـاي WAN بـشمار مـي رود. همانطور که قبلا گفتيم در شبكه هاي WAN اغلب توپولوژي حاصـله از نـوع Mesh اسـت و در نقـاط مـرزي مـابين شـبكه هـا از Router استفاده مي شود لذا پروتكل مورد استفاده بايد داراي قابليت مسيريابي (Routing )باشد
 - سرويس انتقال اطلاعات بصورت سفارشي “Oriented Connection “معـروف بـه TCP  است که مهمترين وظيفه پروتكل فوق اطمينان از صـحت ارسـال اطلاعـات اسـت و علت اين امر ايجاد يك ارتباط مجازي بين كامپيوترهاي فرستنده و گيرنده بعد از ارسال اطلاعات است. پروتكل هائي از اين نوع، امكانات بيشتري را بمنظور كنترل خطاهـاي احتمـالي در ارسـال اطلاعـات فراهم نموده و در صورتيكه بسته هاي اطلاعاتي بدرستي دراختيار فرستنده قرار نگيرند، فرستنده مجددا" اقدام به ارسال اطلاعات مي نمايد و سرويس انتقال اطلاعات بصورت عادي “less Connection “معروف بـه UDP  از ديگر بخش هاي متنوع اين پروتكل است. UDP بـر خلاف پروتكل TCP بصورت " بدون اتصال " است . بديهي است كه سرعت پروتكل فوق نسبت به TCP سريعتر بوده ولي از بعد كنتـرل خطاء تنظيمات لازم را ارائه نخواهد داد. بهترين جايگاه استفاده از پروتكل فوق در مواردي است كه براي ارسال و دريافت اطلاعات به يـك سطح بالا از اطمينان، نياز نداشته باشيم.
- Multicasting معني ارسال اطلاعات براي گروهـي از اسـتفاده کننـدگان است.
- بالاخره آخرين خصوصيت TCP/IP که درواقع عيب آن بشمار مي رود اين است که پيكربندي پيچيدهاي دارد. علت اين پيچيـدگي را مـي تـوان در تنوع سرويسهاي ارائه شده جستجو کرد. TCP/IP بسيار پروتكل کامل و متنوعي اسـت و طبيعتـاً ايـن تنـوع، پيچيـدگي در پيكربنـدي را بــدنبال خواهــد داشــت.
سرويس هاي TCP/IP: TCP/IP از سرويس هاي متنوعي تشكيل شده که اغلب نيازهاي کاربران در شبكه ها را مستقيماً و بدون نياز بـه هرگونـه برنامـه نويـسي اضافي پاسخ مي دهد.
- FTP= File Transfer Protocol: يكي از ضروريترين کارهايي که اغلب کاربران در شبكه بدان نياز دارند انتقال فايل اسـت TCP/IP مـستقيماً داراي سرويـسي اسـت کـه انتقال فايل را براحتي بين ماشين هاي مختلف با سخت افزارهاي متنوع و سيستم عامل هاي گوناگون امكان پذير مي سـازد و آن FTP اسـت.
- HTTP = Hyper Text Transfer Protocol: يك راه بسيار رايج براي دستيابي به اطلاعـات که همگـي بـا آن آشنا هستيم استفاده از سرويس HTTP است. ايـن سـرويس از دو بخش تشكيل شده است:
 الف Client HTTP : که به Client Web ، Browser Web  که به اختصار Browser هـم مشهور است
ب Server HTTP : که به Server Web نيز معروف است.
کاربران نرم افزار HTTP Client همانند Fire Fox، Netscape ، IE  را اجرا کرده و درخواست دسترسي به اطلاعات يا حتي اجراي برنامـه را به سرور ارسال مـي کننـد .(Request HTTP) سـرور ايـن درخواسـت را بررسي کرده و پس از آماده کـردن پاسـخ ، آنها را در قالـب خاصـي معروف به Page Web به سمت Client ارسال مي کنـد. سـرويس گيرنـده ايـن صفحات را دريافت کرده و با فرمت مناسب به کاربر نشان مي دهـد. همانطور که مي دانيم زبان مورد استفاده در صفحات وب اکثـراً HTML يا XML است. پروتكل HTTP از آن دسته پروتكل هايي است که بـراي انتقـال Email نيز از آن بهره مي برند. بعنوان مثال مي تـوان انتقـال نامـه از طريق yahoo يا Gmail را نام برد.
SMTP = Simple Mail Transfer Protocol , POP۳= Post Office Protocol: هر دو سرويس فوق براي ارسال و دريافت EMail استفاده مي شوند. از نرم افزارهاي معروف که بعنـوان Client Mail در مايكروسـافت اسـتفاده مي شود  Outlook است.
NNTP = Network News Transfer Protocol: سرويس دسترسي بـه گروه هـاي خـبري (Groups News) ، بـه زبـان سـاده NNTP  سرويسي است براي دسترسي به اطلاعاتي که به وسيله ی افـراد مختلـف ارسال شده و مشترکاً مورد استفاده قرار مي گيرد. شكل و شمايل کار بسيار شبيه به EMail است يعني اخباري که در يـك Server News  ارائه مي شود همچون EMail شامل موضوع خبر (Subject) ، فرسـتندة خبر و تاريخ ارسال است و بدين سبب مي توان گفـت که NNTP بـسيار شبيه به يك Box Mail است با اين تفاوت که شخصي نبوده و بطور مشترك مورد استفادة همة اعضا قرار مي گيرد. براي عملياتي نمودن سرويس فوق مي بايست سرويس دهنده NNTP  بمنظور مديريت محل ذخيره سازي پيام هاي ارسالي نصب و در ادامه كاربران و سرويس گيرندگان با اسـتفاده از برنامـه اي موسـوم بـه NewsReader از اطلاعـات ذخيره شده استفاده خواهند كرد.
- Telnet = Tele Network: با استفاده از پروتكل فوق كاربران قادر به  اجراي برنامه هـا و مـشاهده فايـل هـاي موجـود بـر روي يـك كامپيوتر از راه دور مي باشند. ويندوز داراي برنامه هاي سرويس دهنده و گيرنده جهت فعال نمودن و استفاده از پتانسيل فوق است.
- RDP = Remote Desktop Protocol: همانند Telnet است با اين تفاوت که گرافيكي است. در مايكروسافت ، برنامة Desktop Remote  از سرويس RDP استفاده کرده و کامپيوتر شخـصی را تبديل به يك ترمينال گرافيكي مي کند.
SNMP = Simple Network Management Protocol -:‎  براي مديريت تجهيزات و کنترل آنها در شبکه مي توان از اين پروتکل استفاده کرد.  SNMP از دو بخش تشكيل شده:

الف- Agent SNMP   که مسئول جمع آوري اطلاعات بـوده و بايـد روي هـر سيستم ، تك به تك فعال شود.
 ب- Viewer SNMP  که به Manager SNMP نيز مشهور بوده و مسئول گردآوري و تجزيه و تحليل اطلاعات جمع آوري شده به وسيله کلية Agent هـا در تمامي شبكه است.
SNTP (NTP) :‎ Simple Network Time Protocol: ساعت دقيق در شبكه هايي که اطلاعات مالي، پرسنلي، مديريت پـروژه و . . .در آنها نگهداري مي شود بسيار مهـم اسـت. NTP زمان را بين سرويس گيرنـده و سـرويس دهنده يكسان  Synchronize مي کند. در واقع NTP از دو بخش تشكيل شده:
 الف Client NTP  -که به Client Time هم معروف است.
ب- Server NTP  که به آن Server Time نيز مي گويند. پس از پيكربنـدي،  Client NTP در زمان هاي مـشخص بـا Server NTP ارتبـاط برقرار کرده و ساعت خود را بـا سـاعت سـرور تنظـيم مـي کنـد و بدين ترتيب ساعت تمام کامپيوترهـاي شـبكه دقيقـاً يكـسان شـده و نيازي به تنظيم دستي نيست.

دانلود فايل پي دي اف جلسه پنجم شبکه