خودباوری و اعتماد به نفس بالا از عوامل اساسی سعادت و پیشرفت در زندگی بوده و روان درمانگران برای تقویت آن روش های مختلف به ویژه بهره گیری از قصه و داستان در دوران کودکی را توصیه می کنند. زیرا افرادی که کمبود اعتماد به نفس  و  خودباوری دارند، همواره در برخورد با مشکلات شهامت کمتری از خود نشان می دهند و از این رو احتمال این که از زندگی بهره کافی ببرند به همان نسبت کمتر است و عوارض ناشی از تنش از جمله اضطراب، سوء تغذیه و مشکلات متعدد روانی برای آنها بیشتر است. مطالعات بیانگر آن است که اعتماد به نفس پایین در کودکان می تواند مشکلات متعددی از جمله؛ افت تحصیلی، درگیریهای اجتماعی، آمادگی برای ابتلای به انواع اختلالات روانی خصوصاً افسردگی، خودکشی، اضطراب و اعتیاد را به وجود آورد. برعکس اعتماد به نفس بالا موجب بهبود عملکرد در هر مقطع سنی، شغلی و اجتماعی شده و در بهبود بیماری های ارگانیک و غیر ارگانیک موثر است.  از آنجا که قصه یکی از بهترین ابزارها برای خودشناسی بوده و کودک از این طریق مفاهیم و ارزش های موجود در آن را با مفاهیم و نظرات شخصی خود مقایسه می کند، بنابر این کودک با خواندن یا شنیدن داستان های خوب و متناسب با نیازهای خود می تواند با همذات پنداری با شخصیت یا شخصیت های داستان، در انگیزه، کنش ها و تجربه های آنان سهیم شود. همچنین کودک با شخصیت های داستان به طور غیر مستقیم در تعامل است و از طریق رویدادهای داستان با اطلاعاتی روبرو میشود که ممکن است در هیچ جای دیگر با آنها برخورد نکند. از این رو تلاش می کند آنها را در طرح واره ها یا الگوی خود برون سازی کند. به نظر می رسد کودک در دوره عملیات عینی (۷ تا ۱۱ سالگی) به موجب توانایی های خود می تواند واکنش مناسب تری به داستان نشان دهد. داستان امکان موثر و کارآمدی فراهم می کند تا کودک دیدگاه های تازه ای که فرصت تجربه آنها را نداشته است، درک کند. اگر داستان مناسب و درخور استعداد کودک باشد، او می تواند خود را جایگزین شخصیت یا قهرمان داستان کند و از این طریق در انگیزه ها و تعارض های وی سهیم شود. هنگامی که کودک کشف می کند در مشکلات خود تنها نیست و کودکان دیگری نیز در این تجربه ها شریک هستند، احساس امنیت و آرامش می کند و از تنهایی او کاسته می شود و هنگامی که کودک و شخصیت مورد نظر انطباق یافتند، تخلیه هیجان ها صورت می گیرد. قصه می تواند به ایجاد تغییراتی در نگرش آنها نسبت به خود منجر شود؛ زیرا آگاهی نسبت به تجربه های خوشایند و ناخوشایند دیگران، باعث رهایی از درد و رنج و افزایش امید می شود. کودکان با همانند سازی با یک شخصیت داستانی که با مشکل روبرو می شود، راهبردهای موثر را یاد می گیرد. بنابر این استفاده از داستان در دستیابی به تصمیم گیری، سازمان دهی و برنامه ریزی، اعتماد به نفس پایین، مفهوم خود ضعیف، تکانشی بودن، وجود مشکلاتی در روابط اجتماعی و وابستگی به دیگران همواره مورد توجه محققان بوده است.  
قصه های ایرانی زیر به ده شیوه باعث  تقویت اعتماد به نفس کودکان می شوند:
۱-  تقویت مثبت اندیشی: داشتن نگرش مثبت به زندگی از مهمترین مهارت های آدمی است. کودک می تواند از طریق خواندن و شنیدن قصه ها با حقایق، واقعیات و شیوه های رشد و گسترش مثبت اندیشه آشنا شود. در داستان ها قهرمان، تصویر ذهنی مثبت نسبت به خود و دیگران دارد، تصمیم های درستی می گیرد و باور دارد که اگر تلاش کند، توانایی انجام هر کاری را دارد. قهرمان ممکن است در نقش یک حشره مانند پروانه، گیاه مانند درخت و یا کودکی هم سن خودش باشد که نمونه های از آن در قصه های پسر و پروانه، پهلوان پنبه و ننه پنبه، خفاش کوچولو، گوسفندی که خیلی کوچک بود و عروسی دیده می شود.

۲- پرورش حس همذات پنداری: همذات پنداری همان تبلور احساس مشترک با دیگران در خود است. که در اکثر قصه های کودکان ایرانی در قالب تصاویر ایده آل و اسطوره ای همچون قهرمان، مبارز انقلابی و قربانی مناسبات اجتماعی یا خانوادگی به چشم می خورد و نشان دهنده تصایری دقیق از درون شخصیت ها و ارائه دهنده دردها و رنج های تمامی انسان هاست، که در قالب رفتارهای چون اراده، هوشیاری، شجاعت، درستکاری، فداکاری و عشق در شخصیت قهرمانان داستان متجلی می شود. به عنوان نمونه، این صفات و ویژگی ها با همانند سازی با قهرمانان قصه هایی چون شاهزاده محمد، شاهزاده تیزتن، محمد گل بادام، افسانه دیو و دختر، پیرزن دوچرخه سوار و خره شیر شکار می کرد، منعکس شده است.

۳- پرورش قوه تخیل و خلاقیت: از آنجایی که کودکان در طول زندگی با مشکلات جدید روبرو می شوند که تجربه کافی برای برطرف کردن آنها را ندارند، استفاده از قوه تخیل و عنصر خلاقیت می تواند توانایی آنها را در برخورد با مشکلات و فایق آمدن بر آنها را افزایش دهد. استفاده از قصه به عنوان یک روش موثر، می تواند به پرورش این قوه در کودکان کمک کند. عمده ترین ویژگی قصه ها در بعد تخلیل آنها، سوق دادن تفکر کودکان به آفرینندگی از طریق پرورش ذهن است. در قصه ها معمولاً قهرمان برای حل مشکلات، خلاقانه از توانایی های خود بهره می گیرد. در این روش خواننده کشف می کند که او نیز می تواند از چنین روش هایی استفاده کند و به خودباوری می رسد. آن گونه که در قصه های هزار و یک شب و قصه های چهارده معصوم به صورت گسترده و یا در آثار نویسندگان قصه های ویژه کودکان به صورت خاص همچون: رفتارهای هوشمندانه موش در فرار از چنگ گربه در داستان آقا موش باهوش و استفاده صبا از توانایی های فردی خویش در خلق اسباب بازی ها در داستان بادبادک زرد و رفتار خلاقانه کلاغ پیر در نجات حیوانات کوهستان از دست گرگهای مهاجم در داستان پلنگ سیاه مورد توجه قرار گرفته است.

۴- تقویت عزت نفس: منظور از عزت نفس میزان ارزشی است که شخص برای خود قائل است. عزت نفس موجب افزایش توانایی فرد برای آموختن و گرفتن تصمیمات و انتخاب های عاقلانه می شود. داستان های صفر کله گنده، سفید گریه نکن و سنجابی که بزرگ شد به القای این مفهوم می پردازند که ارزش در مفید بودن فرد است و داستان های کلاغ دم بریده، قدم یازدهم، فاخته تنها و عروسی، زاویه دید نویسنده به گونه ای است که شخصیت اصلی، خود را باور ندارد و به تقلید از دیگران می پردازد ولی عاقبت متوجه می شود هویت خود او با ارزش تر است. در قصه های فیل کوچولو دماغت کو؟ ماه بود و روباه و آرزوی پرده حصیری، توجه به اعتماد به نفس افراطی مورد توجه بوده است و قهرمان دارای اعتماد به نفس بیش از حد بوده و تصویر غیر واقعی از خود نشان می دهد و در پایان نیز قهرمان یا خواننده متوجه بی ارزش بودن این شخصیت کاذب می شود.

۵- تقویت حس مسئولیت پذیری: مسئولیت پذیری یک عنصر برجسته در خودباوری و موفقیت انسان است. در قصه ها از روش های متفاوتی برای توجه به این حس استفاده می شود. خودشناسی و آشنایی با نقاط ضعف و قوت خود و عمل بر اساس آن از مهمترین رمزهای تقویت احساس مسئولیت در فرد بوده و در قصه ها و داستان هایی چون: خفاش کوچولو، عروسی، فاخته تنها، کلاغ دم بریده و در اکثر داستان های دینی و مذهبی خصوصاً قصه های چهارده معصوم به بهترین شکل ترسیم شده است. در داستان های دیگر از طریق توجه به کار و تلاش و حرکت در طول زندگی به تقویت این حس پرداخته شده است، همانند قصه های فرار از مرگ، کودک حلوا فروش، کار درست و کامل، قصه های مثنوی مولوی. در دیگر داستانها صبر و حوصله و نهادینه کردن آن برای تقویت حس مسئولیت پذیری مورد توجه قرار گرفته است همانند، طوطی و بازرگان، کلمه ناحق، بهترین دوست، کفش های بازرگان  و آی قصه، قصه، قصه.

۶- تعدیل حس خودبزرگ بینی: داشتن اعتماد به نفس اهمیت فراوانی دارد اما افراط در این موضوع باعث ایجاد حس خودبزرگ بینی یا خودشیفتگی می شود که یک اختلال روانی است. برای کاهش مشکلات این حس منفی داستانهای بره سواری زاغک، آرزوی پرده حصیری، گرگ و گوسفند در قصه های بهرنگ، کی از همه بزرگتر است و بازی مدادها مناسب هستند.

۷- کاهش حقارت و حس خود کم بینی: از جمله راه های موثر در کاهش این حس، تقویت حس مثبت اندیشی به کمک داستان های خره شیر شکار می کند، عروسی، آسیاب بچرخ و داستان قطره و دریا از بوستان سعدی است.

۸- کمک به خودشناسی و استفاده از توانایی ها: در برخی از داستان ها شخصیت اصلی شناخت لازم از خود و توانایی های خود را داشته و بر اساس این شناخت به دیگران کمک کرده و مورد احترام واقع می شود، همانند داستان های سفر جوجه طلایی، عروسی، پلنگ سیاه، کرم کوچولو و پهلوان پنبه و ننه پنبه. در برخی از داستان ها فرد به آگاهی لازم در مورد توانمندی های خود نرسیده و عناصر تشکیل دهنده داستان به او کمک می کنند تا به ارزش خود پی ببرند، همانند بادبادک زرد، کلاغ دم بریده، خفاش کوچولو و قصه های مارمولک سبز کوچولو.

۹- ارائه الگوی اعتماد به نفس: ارائه الگوی اعتماد به نفس با نشان دادن تصویری روشن و جذاب از شخصیت هایی چون پسر کوچولو در داستان آتش نشان کوچولو و تصویر پیرزن در داستان پهلوان پنبه و ننه پنبه و ملوچک گرسنه در داستان ملوچک دایره زن و پیرزن شجاع در داستان کدوی قلقله زن به نحوه مناسب ارائه شده است.

۱۰- تقویت باور پذیرش از سوی خود و دیگران: برخی به علت باور منفی نسبت به خود، تلاش در تقلید از دیگران می کنند. داستان هایی که چنین ویژگی را به تصویر می کشند با تحقیر کردن شخصیت داستان و یا به خود آمدن او به خواننده نشان می دهند که رفتار تقلیدی مناسب نیست و عواقب نامطلوبی دارد. این ویژگی در داستان های قطره و باران، پیرزن دوچرخه سوار، خفاش کوچولو، رودخانه ای که راهش را گم کرده بود، عینکی و کلاهی، عروسی، سه دوست و فاخته تنها به بهترین نحو منعکس شده است.

منابع

مقاله ارزیابی شیوه‌های روان‌شناختی آموزش اعتماد به نفس در قصه‌های کودکان ایرانی، نشریه آموزش و ارزشیابی، دوره ۹، شماره ۳۳