خواب یکی از عناصر مهم در چرخه شبانه روزی است که با بازسازی قوای فیزیکی و روحی همراه است. از آنجاییکه انسانها یک سوم زندگی خود را در خواب می گذرانند و بیش از ۳۰ درصد مردم دنیا از بی خوابی رنج می برند، می توان گفت اختلال خواب از بزرگترین اختلالات روانی می باشد. افراد محروم از خواب، ممکن است دچار تحریک پذیری  و بی حالی شوند. کنترل دقیق خواب بخشی مهمی از کار بالینی است. زیرا اختلال خواب اغلب نشانه اولیه یک اختلال روانی است. مشکلات خواب به میزان زیادی در کودکان و نوجوانان مشاهده می شود. مخصوصا در کودکان و نوجوانان با مشکلات عاطفی و رفتاری. تقریبا ۲۵ درصد کودکان در مرحله ای از تکامل خود یک اختلال خواب را تجربه می کنند. تحقیقات نشان داده اند که دانش آموزان به طور مزمن دچار کمبود خواب هستند، یا از کیفیت پایین خواب و خواب آلودگی روزانه مکرر در عذابند. کیفیت و کمیت خواب پیوند نزدیکی با ظرفیت یادگیری و عملکرد تحصیلی دارد.
از عواملی که در عملکرد تحصیل دانش آموزان تاثیر می گذارند. ۱ کیفیت خواب. ۲- اضطراب کیفیت خواب در برگیرنده هفت خرده مقیاس است که عبارتند از کیفیت ذهنی خواب، تاخیر در به خواب رفتن، طول مدت خواب، خواب مفید، اختلالات خواب، مصرف داروهای خواب و اختلال در عملکرد روزانه است.

اینترنت: اینترنت زمان زیادی از انسان را به خود اختصاص می دهد و فرد در خانه و محیط کار، به موجودی تنها و منزوی تبدیل می شود. کناره گیری از اجتماع و ارتباطات واقعی زمینه گوشه گیری و افسردگی نوجوان را در پی خواهد داشت و مبتلا شدن به اختلال افسردگی، کیفیت خواب نوجوانان را تحت تاثیر قرار داده و دچار اختلال می شود. پژوهش ها نشان داده اند که دستیابی به اینترنت در اتاق خواب کودکان و نوجوانان با تاخیر در زمان خواب، بیداری شبانه، خواب کوتاه تر، افزایش شیوع اختلال مقاومت در زمان خواب، تاخیر در شروع خواب، اضطراب در خواب، نابهنجاری های خواب و اختلال تنفس در خواب همبسته است.
درمان داروئی: والدین باید بدانند که در این خصوص دارویی پذیرفته شده توسط  FDA  در کودکان وجود ندارد و بایستی در مورد معایب و مزایای داروها و روش های دیگر درمان توضیح داده شود. درمان دارویی زمانی به کار می روند که درمان های رفتاری امتحان شده و بی تاثیر بوده اند. در تنظیم خواب ناقل های عصبی گاما آمینو بوتیریک اسید، ملاتونین، هیستامین، نوراپی نفرین، استیل کولین نقش دارند و داروهای موثر در مشکلات خواب از این طریق عمل می کنند.

تغییرات رشدی در تنظیم خواب: خواب به عنوان یک ریتم سیر کادین به موازات رشد سیستم عصبی مرکزی از بدو تولد تا بزرگسالی متحمل تغییرات رشدی می گردد. بخش عمده ای از این تغییرات در یکسال اول زندگی اتفاق می افتد. میانگین طول مدت خواب ۲۴ ساعته در دو سال اول زندگی ۱۲/۵ ساعت می باشد. در یکسال اول زندگی کودکان بطور متوسط ۹ ساعت خواب شبانه و ۴ ساعت چرت های روزانه دارند و کاهش قابل ملاحظه ای در خواب روزانه در ۵ سال اول زندگی اتفاق می افتد و اکثر کودکان در سن ۵ سالگی چرت های روزانه را کنار می گذارند.

گذر رشدی دیگر در تنظیم خواب با آغاز بلوغ اتفاق می افتد. تحقیقات نشان داده است که میانگین نیاز به خواب در طی دوره نوجوانی به حدود ۹/۵ ساعت افزایش پیدا می کند و در این دوره تمایلی برای دیر خوابیدن و دیر بیدار شدن یعنی تاخیر در ریتم خواب وجود دارد که منجر به تداخل یا برنامه زمانی مدرسه و یا فعالیت های اجتماعی می گردد.

خوابیدن کودک در مهد: خواب کودکان فرصتی برای راحت شدن یا فرار کردن از دست کودکان نیست. بلکه بخش مهمی از زندگی است. بخشی حساس، شکننده و آسیب پذیر که نهایت دقت را باید به آن داشت. اگر چنین نگرشی  جا بیفتد، دیگر هیچ پدر و مادر یا مربی پیدا نمی شود که بخواهد با این بخش ظریف و شکننده به زور و تهدید برخورد کند.

نکاتی که در خوابیدن کودک در مهد باید مورد توجه قرار گیرند:
- به جایی که کودک می خوابد توجه کنید: عده ای از کودکان دوست دارند فقط روی وسایل شخصی خود بخوابند. ممکن است بوی رختخواب مهد برای آنها خوشایند نباشد. برای نمونه از خانواده کودک بخواهید تا برای وی از خانه رختخواب بیاورند.
- به راحت بودن جای کودک توجه کنید: بعضی از کودکان دوست ندارندکه گوشه دیوار بخوابند یا از این که کسی کنارشان بخوابد یا در معرض مستقیم باد و نور خورشید باشند ناراحت می شوند. اگر به کودک اجاره بدهید که خودش جای خواب خود را انتخاب کند، مطمئن باشید که جواب بهتری خواهید گرفت.
- به دمای اتاق کودکان توجه کنید: سرد بودن یا خیلی گرم بودن اتاق در مجموع برای کودکان مناسب نیست. بهتر است به تعادل هوای اتاق دقت کنید. دور بودن از سر و صدا، رفت و آمد و ... هم بسیار مهم است. نور زیاد یا تاریکی مطلق می تواند مزاحم خواب کودکان شود.

- نکات دیگر: قبل از خواب به کودکان مقداری آب بدهید. کودکان را تشویق کنید که قبل از خواب حتما به دست شویی بروند. کودکان بازیگوش یا مسئله دار را کنار هم نخوابانید. زمان خواب را ثابت نگه دارید، یعنی از یک ساعت خاص کودکان را به آرامی برای خواب بعد از ظهر آماده کنید. موقع خواباندن کودکان کوچک تر آنها را خیلی زیاد تکان ندهید. این تکان های مکرر خواب خواب کودک را مختل می کند.

بیدار کردن کودک از خواب: برای بیدار کردن کودکان لازم است که بسیار با حوصله بود. ناگهان بیدار کردن کودکان، فریاد زدن، با صدای بلند بیدار کردن به خواب کودکان لطمه می زند. مربی می تواند پیشانی، سر، لاله گوش، پا یا دست کودک را لمس کند و او را به آرامی صدا بزند. پخش یک موسیقی آرام برای بیدار کردن کودکان بسیار مناسب است. پس از بیدار شدن می توان کودکان را در آغوش گرفت. با آنها به نرمی صحبت کرد و آنها را هدایت کرد تا اگر نیاز دارند به دست شویی و توالت بروند.

منابع:

مقاله داروهای مورد استفاده در مشکلات خواب کودکان و نوجوانان

مقاله تغییرات رشدی در تنظیم خواب طبیعی کودکان و نوجوانان

مقاله طبقه بندی اختلالات خواب در کودکان و نوجوانان

مقاله تاثیر کیفیت خواب و فراشناخت حالتی بر وجدان تحصیلی

مقاله کیفیت خواب و نظریه ذهن در بین نوجوانان با و بدون مشکلات رفتاری

مقاله پیش بینی کیفیت خواب بر اساس اعتیاد به اینترنت و کیفیت زندگی در دانش آموزان

مقاله خواب آرام و راحت کودک