یادگیری اکتشافی، فنون کشف و نحوه خلق را به دانش آموزان می آموزد و آنان را خالق و کاوشگر بار می آورد. توانایی های فکری دانش آموزان را پرورش داده و سبب افزایش مهارتهای ذهنی می شود. دانش آموز عادت می کند در اثبات و نفی یک موضوع دنبال دلایل و برهان منطقی باشد. در این فرآیند معلم نیزعضوی از گروه اکتشاف است. این روش یادگیری نیاز به وقت بیشتری دارد و باید دانش آموزان کمتری در کلاس باشند و نظارت معلم حتمی است، تا در هر مرحله بازخوردهای لازم را برای هدایت اکتشاف به یادگیرندگان بدهد. یکی از مهمترین جنبه های یادگیری اکتشافی این است که یادگیرنده به ساختار موضوع مورد مطالعه علاقه مند است که موجب می شود، یادگیرنده بتواند آنچه را که یادگرفته است به طور موثری در موارد جدید به کار گیرد. منظور از ساختار این است که یادگیرنده اصول اساسی موضوع را دریافت کند، در این صورت، یادگیرنده می تواند مطالب به ظاهر بی ارتباط و جدید را با یکدیگر و با اطلاعات قبلی پیوند دهد. به عبارت دیگر، موضوع را قابل فهم می کند، در نتیجه موضوع برای یادگیرنده معنادار شده و شرایط برای یادآوری و تسهیل انتقال یادگیری فراهم می گردد. وقتی فرد موضوع یا موردی را به روش اکتشافی می آموزد، از راههای گوناگون برای سازماندهی و شکل دادن خود نسبت به محیط استفاده می کند و با راهنمایی معلم از مهارتها و اطلاعات خود برای جستجو در آن زمینه ها بهره می برد و بدین ترتیب یادگیرنده به طور فعال در اکتشاف شرکت می کند. در این روش یادگیرنده می آموزد که چگونه طرح مسئله کند و با اطلاعاتی که از آن دارد، روشی را به کار گیرد که علمی بوده، مسیری استنتاجی را طی کند و بدین ترتیب، طرح های ذهنی سازمان یافته ایی برای فعالیتهای شناختی به دست می آید و یادگیرنده با تلاش خود مسئله را طرح می کند. در این روش معلم مستقیماً موضوع های درسی را به دانش آموز نم یدهد بلکه موقعیتی را فراهم می سازد که او خود به کشف و تولید بپردازد. به عبارت دیگر، روش اکتشافی رویکردی است که از طریق آن دانش آموزان تشویق می شوند که با محیط خود به تعامل بپردازند، یعنی با تفحص، دستکاری اشیا و چالش و تفکر، روابط پدیده ها را کشف و به فهم موضوع برسند.