ضمیر ناخودآگاه یا ناآگاه، دربرگیرنده پدیده‌های روانی و فرایندهای زندگی واستخراج اطلاعات یا افکار به‌ صورت غیرارادی (اراده از پیش تعیین شده‌است) ویا بر اثر عوامل خارجی، که به وسیله شناسایی، ادراک نشده و فاقد کیفیت آگاهی‌اند. (ناخودآگاه به نوعی دارای شخصیت مستقل ازشرایط حاکم بر جهان و جسم می‌باشد و سعی درکنترل شخصیتها رامی نماید). ناخودآگاه، انباری است پر از تمایل‌ها، آرزوها و خاطرات خارج از دسترس که بر اندیشه‌ها و اعمال تأثیر دارند. از مثال کوه یخ برای بیان ضمیر ناخودآگاه استفاده می کنند. قسمتی از کوه یخ که بیرون از آب قرار دارد، نشان دهندهٔ بخش هشیار ذهن است. بخش دیگری از این کوه یخ که در آب شناور است اما هنوز قابل مشاهده است، بخش نیمه هشیار ذهن است. قسمت عمدهٔ کوه یخ که زیر آب قرار می‌گیرد و قابل دیدن نیست، ناهشیار افراد را نشان می‌دهد.
بخش ناخودآگاه روان ما یعنی قسمتی از روانمان که به آن دسترسی نداریم یا بخشی از ما که  تمام آرزوها، تمایلات، امیال و اهدافمان در آنجا حضور دارد و ما به آنها نرسیده ایم یا این که با مکانیسم های دفاعی از سیستم خودآگاه ما طرد شده اند. ناخودآگاه یکی از بزرگترین موهبت هایی است که انسان دارد. شما تصور کنید که یک شکست عاطفی داشته اید و چند روز بعد از این شکست حالتان زیاد خوب نیست اما رفته رفته با این موضوع کنار می آیید و به زندگی عادی بر می گردید. آیا شما آن شکست عاطفی را به طور کامل فراموش کرده اید؟ نه اصلا. اینجاست که اهمیت ناخودآگاه مشخص می شود اگر تمام ناراحتی ها، غم ها، شکست ها و نفرت ها در خودآگاهمان می ماند چه اتفاقی می افتاد؟ دنیا وحشتناک می شد  هر روز با کوله باری از نفرت و ناراحتی و امیال ارضا نشده از خواب بیدار می شدیم، به آنها فکر می کردیم و دچار نشخوار فکری وحشتناکی می شدیم. اگر از کسی نفرت داشتیم، دیگر نمی توانستیم او را ببخشیم و در آخر اقدام به دگرکشی و خودکشی می کردیم.