هوش معنوی برخلاف هوش عقلانی که کامپیوترها هم از آن بهره‌مندند و نیز هوش عاطفی که در برخی از پستانداران رده بالا دیده می‌شود، خاص انسان است. هوش معنوی توانایی رفتار کردن با دلسوزی و دانایی در حین آرامش درونی و بیرونی، صرف نظر از پیشامدها و رویدادهاست. افراد با هوش معنوی در حین قضاوت، توانایی منصفانه و دلسوزانه رفتار کردن را دارند. هوش معنوي يكي از سازه هاي جديد به معناي مجموعه اي از قابليت هاي فرد در ارتباط با منابع معنوي و در بردارنده نوع موثري از سازگاري و رفتار حل مسئله است كه بالاترين سطح رشد در حيطه هاي شناختي، اخلاقي، هيجاني، بين فردي و... را شامل مي شود. هوش معنوي به فرد كمك مي كند تا تشخيص دهد درموقعيتهاي پيچيده، مناسب ترين راه حل ممكن چيست. هوش معنوي ظرفيتي است كه با آن ژرف ترين  مفاهيم و اهداف و انگيزه هاي خود را درك مي كنيم.  هوش معنوي به فرد كمك مي كند تا تشخيص دهد در هر زمان مناسب ترین رفتار ممکن چیست که یکی از مهمترین پیش نیازهای سازگاری است. هوش معنوي مكانيسمي است كه توسط آن كيفيت زندگي افراد، بهبود مي يابد .از ديدگاه او هوش معنوي براي شناسايي انتخاب هايي كه در بهزيستي روان شناختي و رشد سلامتي كل بشر نقش دارند، امري لازم است. مطالعات نشان مي دهد كه اعتقادات و باورهاي مذهبي و معنوي ارتباط معني داري با خودكفايي، خوشكوفايي، مديريت استرس و كاهش علائم افسردگي دارد. تسهيل منابع مثبت داخلي و خارجي از طريق مشاركت در فعاليت هاي مذهبي و معنوي سبب افزايش شيوه زندگي سالم و كاهش علائم افسردگي مي شود. تحقيقات متعددي نشان داده اند كه بين هوش معنوي و شادكامي كيفيت زندگي و رضايت زناشويي، سلامت عمومی، شادی ذهنی، شکوفایی روان شناختی، امیدواری و هدفمندی در زندگی، معنا در زندگی، خودشکوفایی و رشد شخصی خودانگیخته و رضایت از زندگی، داشتن هدف و معنا، سلامت جسمی و روانی رابطه مثبت وجود دارد.