در بازیهای فکری، کودک باید از حافظه، ادراک، منطق و یا مهارت سرعت تصميم گيری و حل مسئله کمک بگيرد. این بازی ها دقت، تفکر و منطق گرایی را در کودک رشد می دهند، در نتيجه او را برای ابتکار و خلاقيت آماده می سازند. در ميان انواع مختلفی از بازیهای فکری که دقيقاً ذهن را درگير می سازند، شطرنج به عنوان یک بازی فکری اهميت ویژه ای در پرورش مهارتهای شناختی به ویژه در تصميم گیری حل مسئله و قضاوت دارد. بازی شطرنج تفکر سطح بالاتر و مهارت های حل مسئله و خلاقيت را توسعه می بخشد، همچنين، به طور مداوم فرد را وادار به قضاوت هایی بر اساس ترکيبی از استدلال منطقی و درک خلاق می کند. شطرنج را بازی خردمندان، ورزش ذهن، نبرد اندیشه ها، پيکار شخصيتها و جنگ روان ها نيز ناميده اند. در واقع کنکاش و تدبير به وسيلة قوای فکری جزء لاینفک شطرنج است. از بازی شطرنج در آموزش وپرورش به عنوان ابزاری برای آموزش مهارتهای تفکر، قضاوت، برنامه ریزی، صبر، تصميم گيری، حل مسئله و مهارتهای اجتماعی استفاده می شود. پيش بينی، آینده نگری، بررسی همه جانبه، احتياط و بالاخره شهامت و مبارزه نيز از طریق بازی شطرنج آموخته می شود، و تقویت چنين صفاتی به توفيق در بازی شطرنج و همين طور در زندگی کمک خواهد کرد. تحقیقات نشان داده است که شطرنج باعث تقویت درس ریاضی در کودکان می شود زیرا ریاضی و شطرنج، هر دو به کسانی نياز دارند که از تصورات بصری، تجسم فضایی، تفکر منطقی و مهارت های حل مسئله استفاده کنند. همچنین تجسم فضایی که یکی از عواملی است که شطرنج بر آن تأثير می گذارد، بيشترین ارتباط را با پيشرفت ریاضی دارد. آموزش شطرنج، می تواند صبر، پشتکار و استقامت، تمرکز و خلاقيت دانش آموزان را تقویت کند؛ و این ویژگیها برای موفقيت دانش آموزان در ریاضی ضروری هستند. بنابر این می توان گفت شطرنج بر عوامل متعددی از جمله مهارتهای حل مسئله، خلاقيت، تفکر انتقادی، حافظه فعال، تمرکز، صبر، تفکر منطقی، ادراک و تجسم فضایی تأثير می گذارد. تعدادی از این عوامل لازمة یادگيری، بهبود و پيشرفت ریاضی هستند، و زمانیکه توسط شطرنج آموخته شدند، می توانند به حوزة ریاضی انتقال یابند.