در دورانی پر از جوش و خروش، آل بویه همواره ستیز و مقابله با خلیفه عباسی را برای رهایی ایران از بند استثمار و جور آنان در پیش روی خو داشتند. از معماری های دوران آل بویه می توان به بند امیر، که از آجر و ملات ساروج و در مقیاسی بسیار اصولی ساخته است و نیز مسجد جامع نیریز اشاره کرد. این مسجد یکی از قدیمی ترین ابنیه اوایل اسلام در ایران است. ایوان رفیع و با دور قوس هلالی آن، اقتباسی از معماری دوران ساسانی است. بنای این مسجد کهن در اوایل قرن چهارم هجری قمری است. از ویژگی های این مسجد، اجرای بسیار جالب پشت بندسازی برای اسکلت و مهارسازی دیوار طولی مسجد، همچنین محراب بسیار ارزشمند گچ بری از انواع نقوش و خط است که حدود سال ۳۶۳ هجری قمری ساخته شده است. از ویژگی های دیگر این مسجد مناره های زیبا و با اصول است که در مجموعه جامع نیریز جلب توجه می کند. در دوره آل بویه، مسجد جامع نایین در طرحی مطلوب شبستانی و حیاط دار و در شرایط اجرای خاص ساخته شد. از ویژگی های این مسجد ستونچه های فلکه پیچ متصل به بنا در ناحیه دربندهای نمای حیاط است که از ارزش هنری فوق العاده آجری برخوردار است. همچنین درناحیه شبستان زیباترین انواع گچبری از خط و خصوصا هندسه هشت و چهار لنگه و دیگر نقوش هنرهای بدیع آفریده شده است. در این دوره گسترش های فراوان بااسکلت سازی از ستون های باربر منقوش زیبا و تاق پوشهای بسیار اصولی از اجرا و نقش در مسجد جامع اصفهان شکل گرفت.