معماري نقطه تلاقي نياز انسان با هنر است و مي توان آن را تجلي فكر و هنر بشر دانست. آنچه كه معماري به ما مي نماياند، نمايي است از اجتماع، اقتصاد، مذهب و فرهنگ جامعه انساني كه بنا در آن شكل گرفته است. دوران هخامنشي از فصول پر افتخار تاريخ هنر و معماري ايران است كه بدون شك بناهاي عظيم آن هنوز هم موضوعي براي تفكر بسياري از پژوهندگان معماري، باستان شناسي و تاريخ هنر است. آن چه كه امپراتوري هخامنشي را خاص و باشكوه مي كند، تلفيق هنر سرزمين هاي ديگر و گذشتگان آنها با عناصر بومي پارسيان است. اين التقاط، از ديد برخي منتقدان، ضعف معماري هخامنشي محسوب مي شود، اما با واكاوي هاي بيشتر اين نكته مشخص مي شود كه هنرمند خوش ذوق هخامنشي، اين عناصر گرته برداري شده را پروراند و با تركيب آنها با خصايص معماري اصيل ايراني، در نهايت سبك با شكوهي را در معماري به وجود آورد. با بررسی مدارک و آن چه که از کاوش های باستان شناسی به دست آمده است، می توان سبک معماری خاص دوران هخامنشی را به این صورت معرفی کرد. استفاده از آپاداناها(تالارهای ستون دار) که به وسیله ستون های سنگی ساخته می شدند. این ستون ها به دو صورت استفاده از پایه ستون های مکعب شکل ساده و پایه ستون های تزیینی و همچنین استفاده از ساقه ستون ساده و تزیینی (تزیین های قاشقی) تقسیم می شوند که به فراخور محل استفاده در سرستون ها هم در مواقعی از تزیین ها استفاده شده است. در گوشه های این آپاداناها از برج های گوشه ای استفاده کرده اند. کاربرد این برج های گوشه ای هنوز مشخص نیست. معماران خوش ذوق هخامنشی در ورودی شهرهای بزرگ خود از دروازه های یادمانی با تزیین های پیکره ای استفاده کرده اند. آسمانه این بناها بر روی ستون های عظیم بنا شده است. معماری پیکره ای که از سنت های هیتی در آسیای صغیر الهام گرفته است و نمونه های آن در بین النهرین وجود دارد، به نظر به جز کارکرد تزیینی دارای جنبه های آیینی نیز هستند. کاوش های باستان شناسی، نشان می دهد، پارسیان از مصالح سنگی در بناهای خود بهره برده اند و سنگ اصلی ترین ماده اولیه در ساخت بناهایشان بوده است. آنها از سنگ های تراش خورده در ساخت دیوارها، پله ها و ستون ها بهره می بردند و از لاشه سنگ ها در پی بناها و پی سازی ستون و غیره استفاده می کردند. آنچه که پارسیان در ساخت دیواره ها و صفه ها از آن بهر جستند خشت است. در سقف ها به نظر می رسد که الوارهای چوبی به کار می بردند و در برخی از ستون ها هم از چوب استفاده کرده اند. هنرمندان هخامنشی از ساروج و قیر برای استحکام سقف و کف بهره بردند که از آن جمله می توان به رنگ، کاشی، دیوار نگاره های سنگی و سنگ های قیمتی اشاره کرد. استفاده از الگوهای معماری توسط معماران هخامنشی در ساخت بناهای سلطنتی و حکومتی در شهرهای بزرگ به کار رفته است و آن چه که از حفاری های اخیر در ساتراپ ها کشف شده، استفاده از سبک معماری هخامنشی را در این مناطق نشان می دهد.