مهمترین اصطلاحاتی که در تعریف معماری سنتی گفته می شود، عبارت است از: معماری تاریخی، معماری اصیل، معماری باهویت، معماری خودی، معماری بامعنی، معماری بومی و معماری محلی
معماری تاریخی: معماری است که جنبه تاریخی دارد و منسوب به تاریخ است. در تعریف تاریخ آمده است: سرگذشت یا سلسله اعمال و وقایع و حوادث قابل ذکر که به ترتیب ازمنه تنظیم شده باشد. تعیین کردن مدتی از ابتدای امری عظیم و قدیم و مشهور تا ظهور امر ثانی که عقب اوست؛ رقمی که زمان را نماید، زمان وقوع واقعه ای.
پس در حقیقت، معماری تاریخی به معماری ساخته شده در یک دوره زمانی خاص ربط پیدا می کند و گوینده با بیان این اصطلاح، نوعی بار زمانی در نظر دارد.
معماری قدیمی: در این نوع معماری، به بعد زمان توجه می شود. قدیم در لغت به معنی دیرینه، پیشین و سابق است و قدیمی یعنی دیرینه، کهن، سال دیده و پیر. پس معماری قدیمی در حقیقت نوعی معماری است که مو سپید کرده و گرد تاریخ بر چهره دارد و با تجربه و پیر است. بنابراین این معماری متعلق به زمان حال نیست و در گذشته ریشه دارد؛ باید به آن احترام گذاشت. نکته دیگری که در مورد این واژه مطرح است، وجود نوعی تقدس برای آن است. قدیم نامی از نام های خدای تعالی است.
معماری بومی: این نوع معماری، به سرزمین و ناحیه ای خاص تعلق دارد. لغت بوم بار مکانی دارد و محدوده مشخص شده ای از مکان را، که دارای مرزی معین است، شامل می شود. دیگر واژه نزدیک به آن محل و محلی هم همین بار مکانی را دارد. این واژه نیز محدوده ای خاص از مکان را در بر می گیرد که دارای شرایط محیطی و اقلیمی به خصوصی است. بنابراین این دو مترادف معماری سنتی، یعنی معماری بومی و معماری محلی، در حقیقت بر وجه تعلق معماری سنتی به محدوده ای تعریف شده از یک مکان و سازگاری آن با شریاط محیطی و آب و هوایی تاکید دارد.
معماری باهویت: این اصطلاح مترادف دیگری برای معماری سنتی است. هویت در لغت با مفاهیمی چون ذات باری تعالی، هستی، وجود و آن چه موجب شناسایی شخص باشد، تعریف شده است. اگر هویت به معنی چیزی است که موجب شناسایی می شود، پس درحقیقت نوعی کارت شناسایی، نوعی شناسنامه، و مدرکی است که معمولاً در آن نام و نام خانوادگی و سال تولد و نام پدر و مادر و ... ذکر می شود.
معماری خودی: در اظهارات در زمینه معماری سنتی، واژه خودی و اصطلاح معماری خودی هم وجود دارد. خودی در لغت به معنی آشناست. پس معماری خودی نوعی از معماری است که آشنا باشد. آشنا، بودن زمانی رخ می دهد که سابقه ای از شناخت وجود داشته باشد.
معماری بامعنی: در فرهنگ لغت برای کلمه معنی قصد شده، مقصود، مراد، مفهوم کلام، مفهوم سخن، حقیقت، باطن، موضوع و مطلب آمده است. پس معماری معنی دار قصدی دارد. با این نوع معماری نه تنها ساختمانی مادی و فیزیکی برپا می شود، بلکه معنی و مفهومی قصد شده در آن جاری می گردد؛ نه تنها ظاهر، بلکه باطنی پدیدار می شود، حقیقتی درآن به وجود می آید.