يکي از روش هاي درماني موثر و در دسترس که در فيزيوتراپي و حرکت درماني کاربرد دارد، استفاده از ماساژ مي باشد. ماساژ عبارت است از روش هاي علمي و سيستماتيک مالش بافت هاي مختلف بدن و اگرچه با وسايل مختلفي مانند دستگاه لرزش و غلتک قابل اجراست ولي اين دستگاه ها جايگزين دست نمي شوند

انواع حرکات ماساژ

۱- نوازش کردن
حرکات نوازش کردن شامل حرکت دست يا قسمت هايي از آن روي منطقه نسبتا وسيعي از بدن مي باشد. فشار وارده در طول استروک (نوازش) کم و بيش ثابت و بدون تغيير باقي مي ماند. هر ميزاني از فشار از کوچکترين تماس ممکن تا فشار بسيار عميق مي تواند بکار رود.
۲- فشردن (نيدينگ)
حرکت نيدينگ شامل گرفتن و رها کردن مکرر بافتها با يک يا هر دو دست يا قسمت هايي از دستهاست و حرکات بلند کردن، غلتاندن و فشردن را شامل مي شود. ويژگي مشخص اين حرکت در مقابل استروکينگ اين است که در اين حالت،‌ فشار اعمال شده بصورت متناوب بکار مي رود. اهداف حرکت نيدينگ، کشش بافت هاي کوتاه شده، شل کردن بافت هاي چسبنده و کمک به جريان وريدي و لنفاوري است. حرکت نيدينگ شامل گرفتن يک گروه عضلاني، يک عضله و اعمال فشار و سپس رها کردن فشار، پيشرفت به نواحي مجاور و تکرار اين روند است. اين حرکت مي تواند با يک يا دو دست انجام شود. مي توان از تمام کف دست، سطح انگشتان، شست يا شست و انگشتان استفاده کرد. حرکات نيدينگ بر حسب قسمتي از دست که مورد استفاده قرار مي گيرد،‌ طبقه بندي شده اند مثل نيدينگ با کف دست يا نيدينگ توسط شست. جهت حرکات در نيدينگ فقط از نقطه نظر هدفي که از اين ماساژ انتظار مي رود اهميت پيدا مي کند. به عنوان مثال در درمان يک اندام، ماساژ مي تواند از قسمت بالاي اندام شروع شود و هر حرکت بعدي بلافاصله کمي پايين تر صورت بگيرد. در چنين حالتي دست با يک استروک عمقي به قسمت بالا برگشت مي کند. رعايت ريتم و سرعت در همه حرکات نيدينگ لازم است.
۳- ضربه زدن (پرکاشن)
حرکات ضربه اي يکسري حرکات کوتاه، سريع و جهشي تمامي دست يا دست ها به تناوب با بدن مي باشد که مي تواند به صورت ضربه اي يا لرزشي بکار رود.
- ضربه با لبه داخلي دست: در حالي که دست ها و انگشتان ريلاکس هستند با کنار داخلي دست ضربات متوالي روي بدن وارد مي شود. در حين حرکت درون گرديدن و برون گرديدن ساعد را نيز انجام داد. اين ماساژ به هيچ وجه نبايد روي کليه ها انجام شود.
- ضربات فنجاني شکل: شست و ساير انگشتان طوري کنار هم قرا مي گيرند که يک سطح مقعر (فنجاني شکل) بسازند و سپس ضربات متوالي روي بدن وارد مي شود. در موقع انجام تکنيک خلاء خفيفي روي دست ها بوجود مي آيد.
- ضربه با انگشتان: مانند ضربات فنجاني است ولي انگشتان بازو دور از يکديگر هستند. ضربات بطور ملايم ولي سريع توسط انگشتان و به کف دست به بدن وارد مي شود.
- ماساژ به حالت نيشگون گرفتن: حالت نيشگون گرفتن ملايم، سريع و متناوب روي قسمت هاي کوچکي از بافت که بين شست و انگشتان اول گرفته مي شود.
- ضربه با نوک انگشتان: ضربات متوالي که با نوک انگشتان به بدن وارد مي شود. همه اين حرکات ضربه اي اثر تحريکي دارند. از آنجا که هدف بيشتر تکنيک هاي ماساژ آرام بخشي و ريلاکس کردن بيمار است، اين حرکات معمولا براي بيماران استفاده نمي شود و بيشتر در ورزشکاران کاربرد دارد. در بيماران تنفسي، ماساژ با استفاده از ضربات فنجاني شکل تکنيک با ارزشي است.

۴- حرکات لرزشي

ويبراسيون شکل ملايمي از لرزش است که توسط دست ها يا نوک انگشتان به بدن بيمار منتقل مي شود. در اين تکنيک دست ها در تماس با بدن باقي مانده و لرزش خفيفي که از درمانگر شروع شده از طريق دست ها که در تماس با پوست هستند به مريض منتقل مي شود.
اثرات و موارد استفاده از حرکات لرزشي
- در ناراحتي هاي عصبي، استفاده از ويراسيون بطور ريتميک و ملايم در مسير عصب مورد نظر، اثرات خوبي دارد.
- ريلاکس کردن عضلات،‌ معمولا در عضلات سطحي مانند عضلات شانه و لگن بکار مي رود.
- در پارگي هاي خفيف و تشکيل لخته خون که با اسپاسم شديد عضلاني همراه باشد، ويبراسيون اثرات خوبي دارد و موجب تسکين درد حاد بافت نرم مي شود، زيرا به علت حاد بودن ضايعه،‌ مريض نمي تواند فشار بافت نرم را تحمل کند.
- ويبراسيونه دردهاي مزمن عضلاني را تسکين مي دهد. استفاده از اپراتورهاي الکتريکي روي عضلات مبتلا به درد بيمار را بطور قابل ملاحظه اي تسکين مي دهد.
- ويبراسيون جايگزين مناسبي براي شوک الکتريکي عصبي است زيرا مي تواند الياف مربوطه را تحريک و مکانيسم کنترل دروازه درد را فعال کند.