مهارت حل مسئله به کودکان کمک می کند به طور موثر احساسات خود را مدیریت کنند و مهارت های اجتماعی مورد نیاز برای ایجاد و حفظ دوستی را کسب کنند. این مهارت ها به فرد یاری می دهد تا با یافتن راه حل مناسب برای حل مشکل در مواجهه با چالش ها و مسائل زندگی، امکانات گوناگون پیرامون خود را شناسایی و از آن به منظور تصمیم گیری مناسب و حل مسئله درشرایط گوناگون استفاده کند. به عنوان مثال این مهارت ها باعث می شود کودکان در ارتباطات اجتماعی موفق تر عمل کنند و به رفتارهای سازش یافته و سطوح بالای حرمت خود دست یابند، به مشکلات موجود در محیط توجه کنند و در مقابل آن واکنش های جایگزین مناسب تری را انتخاب کنند. پژوهش های متعدد نشان داده است که مشکلات رفتاری کودکان مانند لجبازی، رفتارهای ضد اجتماعی، انزوا، گوشه گیری و خجالت با آموزش مهارت های حل مسئله و تغییرشناخت بهبود می یابد و مهارت های مهار خشم و برقراری ارتباط مناسب با همسالان، پذیرش اجتماعی افزایش می یابد. یکی از نکات قابل توجه در زمینه آموزش مهارت های حل مسئله آن است که آموزش حل مسئله نه تنها به صورت مستقیم بلکه به واسطه آموزش والدین و معلمان نیز به کودکان آموزش داده شود. با توجه به اینکه یکی از مسئولیت های والدین کمک به کودک در جهت تشخیص و حل مشکلات گوناگون است که به طور مداوم در زندگی روزمره با آن رو به رو می شود، این گونه آموزش ها می توانند در کاهش رفتارهای نامناسب کودکان و بهبود رفتارهای اجتماعی آنها موثر واقع شوند. بر این اساس والدین آشنا با روش های حل مسئله، سعی می کنند به کودکان خود برای فکر کردن درباره چالش های پیش رو، در نظر گرفتن راه حل های مختلف و  انتخاب بهترین راه حل، کمک کنند. بدین جهت رابطه مناسب والد - کودک عامل تعیین کننده ای در تحول کودک و سلامت روانی او در بزرگسالی شناخته شده است. برعکس والدینی که به تهدید، تنبیه و تحقیر به جای کمک به کودکان در حل مشکلات تکیه می کنند، بیشتر احتمال دارد که کودکانی با مشکلات رفتاری داشته باشند. اما والدینی که به کودکان خود مهارت های حل مسئله را آموزش می دهند، کمتر به قضاوت در مورد آنها می پردازند و دلبستگی ایمن تری با فرزندان خود ایجاد کرده اند. آموزش های مهارت های حل مسئله از سوی والدین بدون آنکه به حرمت  خود کودکان خدشه ای وارد سازد، به آنان کمک می کند به مسائل خود بیندیشند، راه حل های مختلف برای آن بیابند و با انتخاب راه حل ، به حل مسائل خود مبادرت ورزند. افزون بر آن، کودکان یاد می گیرند با مسائل و مشکلات خود به گونه ای برخورد کنند که دچار اضطراب نشوند و به شکست های احتمالی واکنش مناسب نشان دهند.

روش حل مسئله:
باید با مطرح کردن سوال؛ کودک را به تفکر وادار کرد. کودک باید با کلمه هایی آشنا شود که بر سه پایه اساسی درک احساسات، یافتن راه حل های جایگزین و توجه به پیامدهای رفتار استوار است.  مبنای به کارگیری این کلمه ها آن است که داشتن زبان مشترک گامی اساسی در جهت حل تعارض و مشکل است. بعنوان مثال با استفاده از کلمه های حل مسئله مانند هست/ نیست، حالا/ بعدا، مشابه/ متفاوت؛ کودکان می آموزند که چه چیزی برای چه کاری مناسب است/ نیست. یا زمان مناسب برای انجام هر چیزی متفاوت است. با به کار گیری این کلمه ها توسط والدین و استفاده از آنها در موقعیت های عادی و غیرمشکل زای زندگی و تمرین آنها، والدین می توانند به هدف نهایی که کمک به کودک در کسب مهارت های حل مسئله است، نزدیک شوند.

یکی از الگوهای حل مسئله به IDEAL معروف است که پنج مرحله دارد. تشخیص مسئله، تعریف مسئله، گردآوری اطلاعات مربوط به آن، کشف راه حل های احتمالی، عمل کردن با توجه به راه حل های کشف شده و مرور مراحل گذشته و ارزیابی نتایج انجام شده. والدین باید به کودکان یاد دهند که بتوانند مشکل یا مسئله را به درستی درک و بیان کنند. فرض کنید دانش آموزی در درس ریاضی مشکل دارد. تنها گفتن اینکه درس ریاضی سخت است و یاد نمی گیرم مشکل را مشخص نمی کند. زیرا این بیان مبهم است و کمکی به یافتن راه حل نمی کند. لذا دانش آموز باید یاد بگیرد که دقیقا" مشخص کند چه مبحثی را یاد نمی گیرد . مثلثات؟ مشتق؟ یا با فرمول ها مشکل دارد و نمی تواند آنها را حفظ کند. مرحله دوم باید والدین باید به  دانش آموز کمک کنند تا هدف گذاری که قابل دسترس است را انجام دهد. مثلا اگر تا حالا نمرات ریاضی او کمتر از ۱۴ بوده است، نمی تواند هدف ۲۰ را برای خود در نظر بگیرد بلکه باید گام به گام این مرحله طی شود. در مرحله سوم باید راه حل ارائه کند. حال این راه حل چطور است؟ در این مرحله مهم نیست، بلکه تا آنجا که می تواند باید ایده برای حل مشکل ارائه دهد. در مرحله بعد مزایا و معایب هر راه حل را یاد داشت کنند و ببیند چقدر امکان اجرا شدن آن وجود دارد. و در آخر با توجه به مزایا و معایب هر راه حل، تصمیم گیری کند که کدام راه حل را انتخاب کند. والدین باید توجه داشته باشند که در فرایند حل مسئله مهمترین چیز داشتن نگرش مثبت به مشکلات است. بدین طریق و با این  تمرینات کودکان یاد می گیرند در تمامی مراحل زندگی با مشکلات به درستی برخورد کرده و بجای استرس و اضطراب، با راه منطقی مشکلاتشان را حل کنند.

مهم ترین اهدافی که در آموزش روش حل مسئله دنبال می شوند عبارتند از:
۱- آموزش چگونه اندیشیدن و نه به چه اندیشیدن، که به کودکان و نوجوانان کمک می کنند تا بتوانند در مواجهه با مسائل، به راه حل های مختلف بیندیشند و بهترین راه حل را اتخاذ نمایند.
۲- پیشگیری از بروز و شدت یافتن اختلال های هیجانی و رفتاری نظیر گوشه گیری، افسردگی، مصرف مواد مخدر و پرخاشگری.
۳- به کارگیری روش حل مسئله از سوی والدین، معلمان و سایر کسانی که با کودکان و نوجوانان سر و کار دارند.

منابع

مقاله آموزش روش حل مساله به مادران و تاثیر آن بر روابط خانوادگی، فصلنامه خانواده پژوهی، دوره۴، شماره ۱۳

مقاله اثر بخشی آموزش مهارت های  حل مسئله بر تعامل والد- کودک، نشریه روانشناسان ایرانی، دوره ۱۲، شماره ۴۵