چاقی شکمی خطرناک تر از تجمع چربی در نقاط دیگر بدن است و با افزایش خطر بیماری های قلبی-عروقی، دیابت، کبد چرب و بیماری های تنفسی می تواند موجب مرگ زودرس شود. تخمین زده شده است که در آغاز قرن جاری، تعداد مرگ و میر ناشی از مشکلات مرتبط با چاقی بیش از مرگ های ناشی از بی غذایی است. شیوع چاقی شکمی در بین زنان و مردان ایرانی بسیار بالاست. توزیع بافت چربی در محل های مختلف بدن اثرات مهمی بر بروز عوارض دارد، به خصوص چربی داخل شکمی و زیر جلدی در شکم اهمیت بیشتری نسبت به چربی زیرجلدی ناحیه باسن ها یا اندام تحتانی دارند. چاقی شکمی که با توزیع چربی بالا در ناحیه شکمی مشخص می شود (شکل سیب) نسبت به تجمع چربی در ناحیه لگن و ران ها (شکل گلابی) با خطر سلامتی بیشتری همراه است. از سوی دیگر مطالعات نشان داده اند که رژیم غذایی اکثر ایرانیان به اصلاح و تغییر نیاز دارد. لذا شناسایی اقلام غذایی، جهت تنظیم برنامه های غذایی امری حیاتی است.

عوارض چاقی شکمی:
- بیماری های قلبی: چاقی شکمی دومین عامل خطر اختلال های قلبی است. تجمع چربی داخل شکم موجب بروز عوامل خطر بیمارهای قلبی- عروقی می شود از جمله افزایش چربی دور قلب و بیماری شریان های کرونر، فشار خون بالا، تری گلیسیرید و LDL (چربی بد) بالا، HDL(چربی خوب) پایین، انسداد شریان کاروتید، کلسیفه شدن عروق، اختلال های متابولیکی و غلظت بالای پروتئین واکنش گرC
- دیابت نوع ۲: چاقی شکمی از جمله مهمترین عوامل خطر بروز دیابت نوع دو است. مطالعات نشان داده است که چاقی شکمی موجب کمبود برخی عناصر مفید همچون کبالت، سلنیوم، مس و تجمع برخی فلزهای سمی مثل باریوم، تالیوم و سرب می شود. مقادیر بالای سرب در بدن در سبب شناسی اتیولوژی بروز دیابت نوع ۲ دخیل است.
- عوارض روحی: چاقی شکمی می تواند عوارض روحی نیز برای فرد مبتلا به همراه داشته باشد. کاهش دور کمر میزان اعتماد به نفس افراد را افزایش می دهد.
اگرچه عوامل متعددی چون فعالیت بدنی و ژنوم خاص برای بروز چاقی شکمی عنوان شده است، یکی از مهم ترین و ساده ترین راهکارها جهت پیشگیری و درمان چاقی تغییر در رژیم غذایی است. بنابر این شناسایی راهکارهایی بدون نیاز به تبعیت از رژیم های سخت و تنها با ایجاد تغییرات اندکی در سبد غذایی خانواده، یک امر حیاتی است.
لبنیات: اثر لبنیات در کاهش خطر چاقی شکمی را نمی توان تنها به کلیسم بالای آن نسبت داد که هم موجب کاهش جذب چربی در روده و هم از طریق تغییر در واسطه گرهای داخلی سلولی کلسیترول موجب مهار لیپوژنز می شود، بلکه محتوای اسید آمینه های محلول آن می تواند باعث کاهش اشتها، افزایش ترشح انسولین و حساسیت انسولین شود. نکته دیگر درصد چربی لبنیات و انتخاب بین گونه های پرچرب یا کم چرب است. چربی لبنیات جزء منابع چربی اشباع است که اکثرا" کاهش مصرف آن توصیه می شود، ولی برخی شواهد جدید از این مطلب حمایت نمی کند. در آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی دپارتمان تغذیه دانشگاه هاروارد، لبنیات کامل توصیه شده است؛ چرا که گذشته از اثر آن بر چاقی و چاقی شکمی، اسید چرب ویژه ای به نام ترانس پالمیتوئیک دارد که با سطح سلامت عمومی، کلسترول خون، شاخص های التهابی، سطح انسولین ناشتا و میزان حساسیت انسولینی همبستگی بالایی دارد. بطورکلی ساده ترین اثر کلسیم در جلوگیری از چاقی به واسطه پیش گیری از جذب چربی و اسیدهای چرب در نتیجه افزایش درصد اسیدهای چرب دفعی در مدفوع است. همچنین کلسیم باعث افزایش اکسیداسیون چربی می شود. دریافت کلسیم زیاد به طور معکوس با چاقی ناشی از اختلالات متابولیکی مثل فشار خون بالا، دیابت و مقاومت انسولینی در ارتباط است. دریافت کلسیم زیاد از لبنیات بعد از صرف نهار یا شام لیپیدهای خون را کاهش می دهد که احتمال می رود به دلیل کاهش جذب چربی باشد.
- میوه و سبزی: مصرف میوه و سبزی ارتباط مستقیمی با اجزای متعدد سندرم متابولیک از جمله چاقی شکمی دارد. سندرم متابولیک در افرادی که مقادیر مناسب میوه و سبزی دریافت می کنند، پایین تر است. مصرف میوه و سبزی در بلند مدت بر اندازه دور کمر موثر است.

- غلات: مهم ترین جزء رژیم انسان از نظر کمیت کربوهیدرات است. بیش از نیمی از نیاز روزانه افراد بالغ به انرژی از کربوهیدرات ها تامین می شود. طی گذر زمان، مصرف غلات به خصوص از نوع تصفیه شده در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران افزایش یافته است.  می توان گفت که دو نوع کربوهیدارت وجود دارد. کربوهیدرات های بد که غلات تصفیه شده، شکر و آب میوه های غنی از فروکتوز  و رشته ها را شامل می شود و کربوهیدارت های خوب که غلات کامل و حبوبات پر فیبر را شامل می شود.
- گوشت ها: مطالعات نشان داده است که سندرم متابولیک در افرادی که مقادیر متناسب گوشت قرمز دریافت می کنند، پایین تر است. الگوی غذایی غنی از گوشت ماکیان رابطه معکوسی با چاقی شکمی و چاقی دارد. از طرف دیگر مصرف اسنک های حاوی گوشت قرمز با چاقی شکمی در ارتباط است.
- چربی ها: چربی اضافه در احشا احتمال دیابت نوع دو، فشار خون و بیماری های قلبی- عروقی را افزایش می دهد. اسیدهای چرب ترانس علاوه بر ایجاد دیابت نوع ۲، به علت مقاومت انسولینی موجب افزایش وزن گیری و بروز چاقی شکمی می شود. مطالعات نشان داده است، افرادی که روغن زیتون مصرف می کنند کمتر دچار چاقی می شوند در حالیکه در افرادی که از روغن آفتابگردان استفاده می کنند، شیوع چاقی بیشتر است. روغن ماهی در مقادیر فیزیولژیک به طور موثری باعث کاهش آنزیم های چربی ساز شده و باعث کاهش چاقی می شود.
- مواد متفرقه: الکل، مصرف سیگار، شیرین ها، نوشیدنی های شیرین و میان وعده های پر کالری باعث بروز چاقی می شوند. ولی میان وعده های کم کالری چاقی شکمی را کاهش می دهند.

بطورکلی الگوی غذایی غنی از میوه ها و سبزی ها، طیور و ماکیان و حبوبات با خطر کمتر برای ابتلا به چاقی عمومی و چاقی شکمی و الگوی غذایی غنی از غلات تصفیه شده، گوشت قرمز، کره، گوشت های فرآوری شده و لبنیات پرچرب با خطر بیشتر برای ابتلا به چاقی همراه است.

منابع

- مقاله بررسي اثرات مصرف لبنيات و کلسيم بر چاقي و چاقي شکمي در دختران دانشجوي دانشگاه علوم پزشکي اصفهان، نشریه تحقیقات نظام سلامت، دوره ۷ شماره ۱
- مقاله ارزيابي وضعيت اضافه وزن، چاقي و چاقي شکمي در بين دانشجويان پرستاري دانشگاه آزاد اسلامي واحد لاهيجان، نشریه پژوهش پرستاری، دوره ۸، شماره ۳
- مقاله الگوهاي غذايي غالب، چاقي عمومي و چاقي شکمي در زنان معلم تهراني، نشریه تحقیقات نظام سلامت، دوره۶ شماره۴
- مقاله بررسی عوامل تغذيه ای تاثيرگذار بر چاقی شکمی، مجله دانشگاه علوم پزشکی قزوین، دوره ۱۷، شماره ۱