رشد از خصوصيات بيولوژيک هر موجود زنده است. در سالهاي اخير موضوع رشد کودکان مورد توجه خانواده ها قرار گرفته است. اختلال رشد مي تواند علامتي از يک بيماري مهم باشد. لذا هر کودک با کوتاهي قد بايد بطور جدي بررسي شود. والدین بایستی با توجه به پیشرفت علوم مختلف، از جمله علوم ورزشی و تغذیه ای، آگاهی های خود را در این زمینه بالا ببرند تا بتوانند کودکانی سالم با قامت و اسکلت بندی مناسب را تحویل جامعه دهند.
عواملی که موجب رشد و افزایش قد فرد می شود، عبارتند از:
۱- ژنتیک
۲- تغذیه
۳- هورمون رشد انسان
۴- تمرینات ورزشی
۵- صفحات رشدی
۶- خواب
۷- تنفس عمیق
۸- ماساژ
از میان این عوامل، بعضی قابل کنترل نیست، به عنوان مثال: شما عامل ژنتیک را نمی توانید کنترل کنید. هنگامی که صفحات رشدی شما به هم جوش خورده و بسته شوند، دیگر نمی توانید روی کنترل قد و تغییر آن از طریق ژنتیک تاثیری داشته باشید.
نقش تغذیه و مکمل ها: تغذیه مناسب و مکمل ها برای افزایش قد مهم است. علت اصلی بلندی قد هلندی ها و رشد هشت سانتی متری میانگین قد ژاپنی ها در ۵۰ سال اخیر، تغذیه است. مراحل مهم و بحرانی در رشد، اولین سال تولد و دوران بلوغ است. اگر کودکان خوب تغذیه شوند و خوب بنوشند ( به خصوص در مراحل رشد)، خواهند توانست به حداکثر ظرفیت قدی خودشان برسند. خوردن خوراکی ها و غذاهای سنگین که قند بالایی دارند، موجب تولید مقدار انسولین بیشتر برای گوارش می شود که این امر به طور موثری از جریان یافتن هورمون رشد به داخل خون جلوگیری می کند. خوردن غذاهای پر پروتئین، بهترین روش برای نگه داری انسولین در سطح پایین و تولید زیاد هورمون رشد است. رژیم غذایی مورد نیاز شما، مقدار زیادی گوشت، تخم مرغ و محصولات لبنی مانند: شیر و ماست است. نتایج تحقیقات نشان می دهد که تا ۴-۶ ماهگی شیر مادر به تنهایی برای تغذیه کودکان کافی است و تمام نیازهای تغذیه ای او را برآورده می سازد، ولی عدم آگاهی مادران در مورد تهیه غذای کمکی و زمان شروع آن و همچنین الگوی نامناسب غذا در زمان از شیر گیری موجب کاهش رشد کودکان شده است.
هورمون رشد انسان: کمبود هورمون رشد از دلایل اختلال رشد کودکان می باشد، پاسخ به درمان، تابع عوامل مانند سن، دوز دارو، مقدار دفعات تجویز و مدت درمان می باشد. هورمون های رشد، هورمون های خاصی هستند که توسط سلول های ویژه ای در غدد درون ریز به ویژه غده تیروئید تولید می شوند. این هورمون ها در مقادیر کم وارد جریان خون می شوند و از طریق خون به طور مستقیم و غیر مستقیم به بافت ها و اندام های معین می روند و به تنظیم رشد و نمو کمک می کنند. هورمون رشد، عضلات و استخوانهای اسکلتی را برای قوی تر و بلندتر شدن مستعد می کند. گلوتامین، اسید آمینه ای است که به آزاد سازی هورمون رشد کمک می کند. شما می توانید آزاد سازی هورمون رشد را به طور طبیعی از طریق ورزش، تغذیه و خواب مناسب افزایش دهید.
تمرینات ورزشی: شدت ورزش کردن رابطه بالائی با تولید هورمون رشد دارد. اگر فعالیت ورزشی در شدت پایینی، مثل دویدن آهسته باشد. هورمون رشد کمتری در مقایسه با دویدن خیلی سریع، تولید خواهد شد. یک تمرین شدید کوتاه مدت از یک تمرین بلند مدت اما با شدت کم بهتر است. فعالیت های شدید مثل: پریدن و با حداکثر سرعت دویدن ، تولید هورمون رشد را بالا می برد.
خواب: خواب مناسب هم، عاملی حیاتی برای ترشح هورمون رشد است. دو ساعت اول خواب ، وقتی است که بیشترین مقدار هورمون رشد به سیستم گردش خون شما وارد می شود. خواب ناکافی می تواند مقدار تولید هورمون رشد را در بدنتان پایین بیاورد.به پشت بخوابید و پشت تان را به خوبی بگسترانید ( منظور این است که ستون مهره ها تحت فشار نباشد). این حالت بهترین نوع کشش و از فشار خارج کردن ستون مهره های شماست. شما باید بدنتان را کشش دهید. کاری که می توانید انجام دهید، این است که بخشی از تختخواب را که پاها روی آن قرار می گیرد، بلند کنید، به طوری که پاها در ارتفاع ۵ تا ۱۰ سانتی متری قرار گیرد. با قرار گرفتن سر پایین تر از قلب، اجازه خواهید داد که نیروی جاذبه با قدرتی بیشتر، خون را به سمت غده تیروئید جریان دهد و به تولید هورمون رشد کمک کند.
ماساژ: تحقیقات نشان داده است که ماساژ باعث بالا بردن شناخت و آگاهی کودک از بدن خود و باعث بهبود تون عضلات و حرکت و انعطاف پذیری مفاصل می شود و در نتیجه بهبود تکامل او را ایجاد می کند. بررسی های انجام شده در زمینه مکانیسم اثر تاثیر ماساژ بر افزایش وزن، دور سینه و دور بازو، تحریک گیرنده های فشاری در طی ماساژ را در این امر موثر دانسته به طوری که تحریک این گیرنده ها باعث افزایش فعالیت عصب واگ شده، که آن هم منجر به تحریک معدی شده و هورمون های جذب غذا را در مجرای معدی روده ای آزاد می کند. همچنین ترشح هورمون رشد در طی ماساژ اثر متابولیکی در شاخص های رشدی دارد. بطوریکه ماساژ شیرخوار با روغن آفتابگردان می تواند روشی آسان و موثر جهت افزایش رشد باشد. همچنین ماساژ بدن شیرخواران با روغن کنجد باعث بهبود الگوی خواب و همچنین باعث وزن گیری بهتر آنها می شود و ممکن است در دراز مدت تاثیر مثبت در افزایش قد آنها داشته باشد.
منابع:
مقاله بررسی روند رشد کودکان۰-۶ ساله شهر همدان، مجله پزشکی بالینی ابن سینا، دوره ۱۰، شماره ۲
مقاله مقایسه پاسخ به هورمون رشد در دو گروه کودک، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره ۱۱، شماره ۳۰
مقاله تاثیر ماساژ بر رشد و تکامل شیرخواران، نشریه توانبخشی، دوره ۱۱، شماره ۵
مقاله اصول پايش رشد در كودكان، نشریه پژوهش در علوم پزشکی، دوره۶، شماره ۳
مقاله مقایسه تاثیر ماساژ با روغن آفتابگردان و ماساژ به تنهایی بر وزن و قد شیرخواران، نشریه بالینی پرستاری و مامایی دوره ۱، شماره ۱
مقاله تاثیر ماساژ با روغن کنجد بر میزان رشد و الگوی خواب شیرخواران، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، دوره ۱۱، شماره ۳
مقاله نقش تغذیه، خواب و تمرینات بدنی، در رشد و افزایش قد کودکان، رشد آموزش تربیت بدنی، شماره ۳۶